Waarom klimaat-optimisme misplaatst en ongepast is

Niets wijst er op dat de wereld op tijd de emissies terug brengt. We hebben juist een 'antigif' nodig tegen klimaatleugens, en geen valse geruststelling.

Who wouldn't prefer to believe everything is going to be fine?
Dr. Debra J. Davidson, a professor of environmental sociology at the University of Alberta ¹ 

Zelfs de meest gestudeerde milieudeskundige in mijn omgeving denkt dat het wel meevalt met het klimaat. Ongelooflijk.
Het boek dat ik op dit moment schrijf is onder meer een pleidooi voor ‘climate literacy’. Want als je eenmaal weet hoe de toestand is en hoe grimmig de toekomst, dan moet je bijna wel klimaatactivist worden. Zoals schrijfster Priya Aggarwal, die zich als doel heeft gesteld om bewustwording te kweken over klimaatverandering ² 

If a random person like me can spend so much time educating herself on the subject, changing lifestyle to whatever extent possible and writing about it online hoping someone would read, why are more people, specifically people with huge followers and power to make decisions, not talking about it?

Priya Aggarwal

Waarom ik klimaatoptimisme niet deel, en het zelfs gevaarlijk⁷ vind?
Zoals ik uitleg in mijn boek, zijn er meerdere redenen om niet optimistisch te zijn, want het gaat bepaald niet de goede kant uit:
- We zien nu al grote effecten van de (vroegere) emissies.
- Wat we zien is het gevolg van emissies tot zo'n 10 jaar geleden; er is een vertraging in effect, een ‘naloop’ t.o.v. de uitstoot.
- De opwarming gaat sneller dan gedacht.
- De reactie van landen en regeringen is absoluut onvoldoende om de klimaatdoelen te halen.
- Het doel van netto nul in 2050, hoe ver weg ook, lijkt al onhaalbaar.
- Om dat doel te bereiken is (werkelijk!) technologie nodig die we niet hebben, nl. grootschalig CO2 uit de lucht halen en zelfs geo-engineering technieken (bijv. zonlicht tegenhouden). Die ook nog grote risico's met zich mee brengen.
- Het klimaat dreigt zelfs uit de rails te lopen als we de emissies niet snel en drastisch terugbrengen.
- De consument is onwetend en ongemotiveerd tot klimaatactie en steunt klimaatbeleid niet (oa. omdat hij dat te duur vindt).

The Earth is already in a dangerous phase of heating. Many scientists admit privately to actually being "scared" by recent weather extremes. But the public doesn't like pessimism, so we environment journalists hint at future optimism.
Roger Harrabin, former BBC Environment Analyst ⁴

Tegenover 1 ‘klimaat-optistisch’ artikel moeten waarschijnlijk wel 100 ‘klimaat-realistische’ artikelen verschijnen (en gelezen worden!) om de consument 'weer' te laten beseffen: het ziet er heel slecht uit, we moeten nu actie ondernemen.

In een tijd dat er steeds meer aan wetenschap getwijfeld wordt en populisten klimaat-actie tegenhouden en tegenwerken, is er helemaal geen behoefte aan optimisme, maar moeten we juist de vinger 'opnieuw' op de zere plek leggen.

Voor mij is klimaat-optimisme een manier om de consument uit de wind te houden, zoals ik dat noem. Onkundig, onwetend ³, ongeïnteresseerd en ongemotiveerd om bijv. op een politieke partij te stemmen die klimaat als speerpunt heeft. En indirect klimaat-politiek niet ondersteunend. En ook in het persoonlijk leven geen klimaat-actie ondernemend.

Klimaat-optimisme ondergraaft ook de waarschuwingen van klimaatwetenschappers die zich ernstig zorgen maken en zelfs de straat op gaan om te demonstreren⁶, en daarbij hun reputatie en baan op het spel zetten.

Want reken maar dat een positieve boodschap er in gaat als koek bij de consument. Ook al is het optimisme niet op z'n plaats. De consument snapt dat toch niet. Die weet niks van klimaat en gaat zich er ook niet in verdiepen.

Mijn pleidooi is om de consument niet langer uit de wind te houden, maar hem de naakte klimaat-waarheid voor te houden. En hem dus niet voor te spiegelen dat het wel goed komt, dat we Netto Nul gaan halen, dat de kantelpunten niet zullen optreden, dat technologie ons gaat redden.

Zo'n verhaal kan meerdere effecten hebben. De kans dat die boodschap er wel in gaat is niet groot. En als dat wel lukt, is het met de slaap van de consument misschien wel gedaan. Er zijn al mensen die wakker liggen van het klimaat. Terecht. Zeker als je kinderen hebt. Hoe zal hun toekomst zijn?

Dit stuk schrijf ik na het lezen (weer) een artikel van iemand, het lijkt een deskundige, die meent dat pessimisme niet op z'n plaats is.

Hoe zou het toch komen dat vrijwel niemand in mijn omgeving wakker ligt van de klimaatverandering? Als zelfs klimaatdeskundigen positivistische geluiden laten horen. En met wakker liggen bedoel ik ook: een enkele gedachte dat de toekomst van je kleinkinderen wel eens heel moeilijk kan worden, op een veel minder leefbare planeet.

Die milieudeskundige meent dat we vanuit het voorzorgsprincipe klimaat-maatregelen moeten nemen, want hij ziet de kantelpunten nog niet bewezen. Als je even terug gaat in de tijd, toen je in de bioscoop of thuis de documentaire van Al Gore zat te kijken; An Invonvenient Truth kwam uit in 2006 en toen waren de gevolgen van de opwarming nog niet goed te zien. Je moest een beetje vertrouwen op de kennis en het inzicht van deze ‘pionier’. Nu, bijna 20 jaar later, kan geen zinnig mens meer beweren dat er geen signalen zijn van opwarming. De twee warmste jaren ooit gemeten liggen net achter ons en 2025 begon al record-warm. En weersextremen zijn aan de orde van de dag. ‘Geloven’ in de boodschap van Al Gore is niet zo moeilijk meer. Kijk gewoon om je heen.

Ook nu waarschuwen klimaat-experts, waarvan sommige ooit door Al Gore zijn geraadpleegd, voor nieuwe gevaren: kantelpunten (tipping points). Moeten we nog 20 jaar wachten om te kunnen vaststellen of die waarschuwingen terecht zijn? Ik weet dat de mens vrijwel niets leert, maar laat dit dan de uitzondering zijn.

Er staat veel op het spel. De klimaatverandering gaat gewoon door, want het enige dat we doen is ‘business-as-usual’: meer emissies, meer fossiele brandstoffen verstoken. Maar wat pas echt beangstigend is, is een Point of no Return⁵.

 

1. Why do so many people ignore major threats like climate change?
https://www.salon.com/2024/12/06/why-do-so-many-people-ignore-major-like-climate-change/
2. Why is Climate Change Such A Hard Problem? | Dialogue & Discourse
https://medium.com/discourse/why-is-climate-change-such-a-hard-problem-f674348dfff5
3. Peiling naar kennis over Klimaat en Energie bij leerlingen in het secundair onderwijs - Educatief Pakket Klimaatverandering
https://libstore.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/863/927/RUG01-002863927_2020_0001_AC.pdf
4. Hothouse Earth – Icon Books
https://www.iconbooks.com/ib-title/hothouse-earth/
5. The point of no return: how close is the world to irreversible climate change? | SGR: Responsible Science
https://www.sgr.org.uk/resources/point-no-return-how-close-world-irreversible-climate-change
6. Helft wetenschappers is bereid tot klimaatactivisme: 'Je kunt niet enkel blijven publiceren vanuit je ivoren toren'
https://www.nrc.nl/nieuws/2024/08/08/helft-wetenschappers-is-bereid-tot-klimaatactivisme-a4862258
7. ‘Climate Optimism’ Is Dangerous and Irrational | Current Affairs
https://www.currentaffairs.org/2023/07/climate-optimism-is-dangerous-and-irrational