Het boek dat mij een nieuwe wereld bracht

In mijn schooltijd kreeg ik van mijn oma een boek dat mij een andere wereld toonde, van ongerepte natuur en met een rijkdom die ik niet kon bevatten. Ik beleefde de avonturen van de schrijver, alsof ik zelf in zijn kano zat en de Amazone rivier bevoer. Ergens moet ik wel hebben opgepikt dat deze prachtige wildernis bedreigd werd door menselijk ingrijpen.
Sinds ik dat boek las ben ik me steeds meer bewust geworden van de vernietiging die de mens veroorzaakt. En misschien klinkt het gek, maar het grijpt me nog steeds aan. Jaren heb ik geen nieuws over de Amazone willen lezen, omdat ik het te vreselijk vond.
Nu, een halve eeuw later, zoek ik op internet naar informatie rondom dit mooie boek. In Delpher¹ stuit ik op twee kranten uit 1974 die het in een context plaatsen. In het NRC van 23 november 1974² lees ik:

Wie het Amazonebekken, in Zuid-Amerika, nog wil meemaken in ongerepte staat zal zich moeten haasten want er wordt al in hoog tempo gekapt en gekoloniseerd om de tropische regenwouden tot “vruchtbare bouwlanden” om te werken. Waarmee mensenhanden opnieuw op grote schaal in korte tijd verwoesten wat in honderden eeuwen langzaamaan op natuurlijke wijze is ontstaan

In het Nederlands Dagblad van 31 oktober 1974 staat naast een recensie³ van ‘De Amazone’ uit de serie ‘De wereld der woeste natuur’ van Time Life ook een bericht⁴ uit die regio:

De verovering van het Amazonegebied, het grote avontuur van deze moderne tijd gaat een nieuwe vlucht nemen … Er zullen vijftien economische groeipolen worden opgericht om de land-, bos- en ertsrijkdommen te ontginnen.
Dat reusachtige programma „Polamazonia” genaamd, is opgesteld voor een gebied dat een oppervlakte heeft van 4,2 miljoen vierkante km of achtmaal de oppervlakte van Frankrijk.

De recensent van het NRC zag het dus goed, de Amazone werd ernstig bedreigd. Maar dat was zo’n 50 jaar geleden. Inmiddels is de mens toch wel wijzer geworden en zijn deze longen van de aarde⁵ voor de komende generaties behouden?
Als dat werkelijk zo was zou mijn vertrouwen in de mensheid ernstig geschaad zijn. In al die jaren heb ik kranten gelezen en het nieuws gevolgd en kan maar een ding concluderen: de mens is een ramp voor de planeet. Mijn vertrouwen is dat de mens uiteindelijk de wilde natuur kapot zal maken. En dat gebrek aan optimisme baseer ik op stapels wetenschappelijke rapporten die ik heb gelezen⁶.

Bovenstaand grafiekje⁷ verbeeldt de neergang van de Amazone. Gerekend vanaf het verschijnen van het Time Life boek dat mijn wereldbeeld veranderde is er zo’n 1,6 miljoen vierkante kilometer tropisch oerwoud vernietigd.
Als je y-as van de grafiek bij nul laat beginnen, is het beeld een stuk rooskleuriger. Er is immers nog 3,4 miljoen km² over. Toch ligt dat niet zo eenvoudig, want het resterende deel is erg versnipperd geraakt. Veel dieren hebben grote stukken aaneengesloten oerwoud nodig om te kunnen overleven.

Er is echter nog meer aan de hand. Naast de verwoesting is er ook een nieuwe bedreiging gekomen: het klimaat in dat deel van de wereld verandert. Volgens weer-modellen⁸ komt er daar een droger en warmer klimaat, waar het tropisch regenwoud steeds verder onder zal lijden.
De gevolgen zijn al te zien. Talloze bosbranden hebben gaten geslagen in eens door bossen compleet bedekte gebieden. Rivieren zijn aan het opdrogen en de Amazone als geheel is een bron van CO2-uitstoot geworden⁹. De eens matigende invloed op het klimaat begint te veranderen in een klimaat-opwarmende. We zijn heel ver van huis geraakt door onze honger naar vlees, zuivel en houtproducten.

1. Delpher is een database van Nederlandse kranten, tijdschriften en boeken | https://www.delpher.nl/ ↩︎
2. BOEKEN – Woeste natuur – NRC – 23-11-1974 | https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000032903:mpeg21:a0239 ↩︎
3. De Amazone De Grand _ Canyon – nieuwe boeken – Nederlands Dagblad – 31-10-1974 | https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010633431:mpeg21:a0096 ↩︎
4. Verovering Amazonegebied neemt nieuwe vlucht | https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010633431:mpeg21:p006 ↩︎
5. Een belangrijk deel van onze zuurstof komt uit de oceaan, maar ook de Amazone produceert tot nu toe nog grote hoeveelheden. ↩︎
6. Een lijst van de door mij gelezen rapporten zal ik hier niet geven, maar ze betreffen niet alleen ecologie, klimaat, milieu en globalisering, maar ook heel andere vakgebieden zoals sociologie, psychologie en marketing. ↩︎
7. Grafiek ontbossing Amazone gebaseerd op data van Mongabay | https://rainforests.mongabay.com/amazon/deforestation_calculations.html ↩︎
8. Climate change in the Amazon | https://wwf.panda.org/discover/knowledge_hub/where_we_work/amazon/amazon_threats/climate_change_amazon/ ↩︎
9. Amazoneregenwoud stoot inmiddels meer CO2 uit dan het absorbeert | https://www.nu.nl/klimaat/6145644/amazoneregenwoud-stoot-inmiddels-meer-co2-uit-dan-het-absorbeert.html ↩︎